Projekt ustawy dot. wprowadzenia systemu kaucyjnego stanowi częściową transpozycję do przepisów krajowych dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 z 5.06.2019 r. w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko, tzw. dyrektywy SUP. W projekcie przewidziano wprowadzenie systemu kaucyjnego obejmującego opakowania napojów z tworzyw sztucznych – butelek jednorazowego użytku o pojemności do 3l wraz z ich zakrętkami i wieczkami. Nowe przepisy określają wymagania dotyczące utworzenia i prowadzenia systemu kaucyjnego, który będzie wspomagać selektywne zbieranie odpadów powstałych z tych opakowań. Ponadto w projekcie przewidziano także objęcie systemem kaucyjnym opakowań szklanych na napoje wielokrotnego użytku o pojemności do 1,5l oraz puszek metalowych o pojemności do 1l.

W zaproponowanych przepisach przyjęto jedno określenie „system kaucyjny” zarówno w odniesieniu do opakowań wielokrotnego użytku, jak i jednorazowego użytku. Określenie to oznacza system, w którym przy sprzedaży napojów w opakowaniach pobierana jest opłata- zwracana w momencie zwrotu opakowań lub odpadów opakowaniowych bez konieczności okazania paragonu potwierdzającego wcześniejsze uiszczenie kaucji. Nieodebrana kaucja ma być przeznaczona nich na sfinansowanie systemu. System kaucyjny ma być systemem ogólnokrajowym i powszechnie dostępnym, zarówno dla konsumentów, jak i dla wprowadzających napoje w opakowaniach oraz dla jednostek handlu detalicznego i hurtowego oraz innych punktów odbierających opakowania i odpady opakowaniowe objęte systemem kaucyjnym, bez względu na ich powierzchnię. Do jego funkcjonowania konieczne będzie uzyskanie zezwolenia wydanego przez ministra właściwego do spraw klimatu w drodze decyzji. Podmiotem odpowiedzialnym za utworzenie i prowadzenie systemu kaucyjnego ma być podmiot reprezentujący ustanowiony przez wprowadzającego lub grupę wprowadzających napoje w opakowaniach, przy czym w projekcie nie określono liczby tworzonych systemów kaucyjnych, ani liczby podmiotów reprezentujących wprowadzającego lub grupę wprowadzających napoje w opakowaniach. Wprowadzający napoje w opakowaniach będą mogli na równych zasadach przystępować do utworzonych i funkcjonujących już systemów kaucyjnych, zawierając umowę z podmiotem reprezentującym.

Nowe przepisy zobowiązują wprowadzających napoje w opakowaniach, w ramach systemu kaucyjnego, do sfinansowania co najmniej:

a) selektywnego zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych w celu osiągania wymaganych poziomów wskazanych w załączniku nr 1a do ustawy z 13.06.2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi,

b) odbierania opakowań i odpadów opakowaniowych,

c) transportu opakowań do producenta oraz odpadów opakowaniowych do zakładu przetwarzania,

d) prowadzenia ewidencji i sporządzania sprawozdań,

e) rozliczania kaucji z jednostkami handlu detalicznego i hurtowego oraz innymi punktami zbierającymi opakowania i odpady opakowaniowe objęte systemem kaucyjnym,

f) finansowania kosztów zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych przez przedsiębiorcę prowadzącego jednostkę handlu detalicznego i hurtowego oraz inny punkt zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych objęte systemem kaucyjnym.

Obowiązkiem wprowadzających napoje w opakowaniach objętych systemem kaucyjnym będzie uzyskanie w ramach tego systemu określonych poziomów selektywnego zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych. W przypadku nieuzyskania wymaganych poziomów selektywnego zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych konieczne będzie uiszczenie opłaty produktowej przez wprowadzającego oraz podmiot reprezentujący w wysokości 50% każdy. Dodatkowo do obliczenia i wniesienia opłaty produktowej będą obowiązani wszyscy wprowadzający produkty w opakowaniach na napoje objętych systemem kaucyjnym, którzy nie przystąpią do systemu kaucyjnego, ponieważ wspomniane poziomy będzie można uzyskać jedynie w ramach takiego systemu. Butelki po napojach objętych systemem kaucyjnym, które zostaną zebrane poza tym systemem w ramach systemu gminnego, nie będą wliczane do uzyskiwanych poziomów selektywnego zbierania.

Projekt określa warunki zaliczania masy opakowań i odpadów opakowaniowych do zebranych selektywnie- do masy odpadów powstałych z opakowań w postaci butelek z tworzyw sztucznych o pojemności do 3 l zalicza się także masę ich zakrętek i wieczek. Masa opakowań i odpadów opakowaniowych zebranych w ramach systemu kaucyjnego nie obejmuje natomiast jakichkolwiek pozostałości, także masy innych materiałów i substancji obecnych wewnątrz oraz na zewnątrz opakowania lub odpadu opakowaniowego. Do masy tych opakowań i odpadów opakowaniowych można z kolei zaliczyć masę etykiet i klejów, jeżeli została ona uwzględniona również w masie opakowań wprowadzonych do obrotu.

Obowiązkiem podmiotu reprezentującego wprowadzających napoje w opakowaniach uczestniczących w systemie będzie składanie ministrowi właściwemu do spraw klimatu corocznego sprawozdania za pośrednictwem indywidualnego konta w BDO. Dodatkowo wprowadzający, którzy nie będą uczestniczyć w systemie kaucyjnym, będą obowiązani, w ramach sprawozdania o produktach, opakowaniach i o gospodarowaniu odpadami, do przekazywania, za pośrednictwem systemu BDO, informacji o masie opakowań, w których zostały wprowadzone do obrotu napoje, z podziałem na poszczególne rodzaje opakowań objętych systemem kaucyjnym. Takie samo sprawozdanie, w imieniu każdego wprowadzającego uczestniczącego w ramach systemu kaucyjnego, będzie składał podmiot reprezentujący. Zgodnie z projektem prawo własności odpadów powstałych z opakowań, objętych systemem kaucyjnym przysługuje podmiotowi reprezentującemu. Natomiast wprowadzającemu produkty w opakowaniach na napoje albo wprowadzającemu bezpośrednio produkty w opakowaniach na napoje, uczestniczącemu w danym systemie kaucyjnym, przysługuje prawo własności opakowań szklanych objętych systemem kaucyjnym, zebranych w tym systemie kaucyjnym, w których ten przedsiębiorca wprowadził produkty będące napojami.

Podmioty reprezentujące będą miały obowiązek ustalić między sobą warunki rozliczania pobranej i zwróconej kaucji oraz rozliczania i wymiany opakowań lub odpadów opakowaniowych zebranych w ramach prowadzonego przez siebie systemu kaucyjnego. Warunki te powinna wskazywać umowa, którą podmioty reprezentujące będą obowiązane przekazać ministrowi właściwemu do spraw klimatu. Podmiot reprezentujący będzie ponadto obowiązany do sporządzenia rocznych sprawozdań o odpadach opakowaniowych zebranych z jednostek handlu detalicznego i hurtowego oraz innych punktów zbierających opakowania i odpady opakowaniowe objęte systemem kaucyjnym oraz do złożenia go wójtowi, burmistrzowi, prezydentowi miasta, związkowi międzygminnemu albo związkowi metropolitalnemu w terminie do dnia 31 stycznia za poprzedni rok kalendarzowy oddzielnie dla każdej gminy, w której takie odpady zostały odebrane. Jednocześnie projekt zakłada zwolnienie odbierających odpady komunalne oraz PSZOK z obowiązku przekazywania wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta sprawozdania, o którym mowa w art. 9na i art. 9nb u.c.p.g., w zakresie zebranych odpadów opakowaniowych objętych systemem kaucyjnym. Odpady zebrane w danej gminie z jednostek handlu detalicznego i hurtowego oraz innych punktów zbierających opakowania i odpady opakowaniowe objęte systemem kaucyjnym, a następnie przekazane do recyklingu będą mogły zostać rozliczone w ramach sprawozdań gminnych.

Wprowadzający bezpośrednio produkty w opakowaniach na napoje będą zwolnieni z obowiązku osiągania poziomów selektywnego zbierania opakowań w systemie kaucyjnym (system sprzedaży oparty na dostawach napojów w butelkach szklanych wielokrotnego użytku, które po opróżnieniu są odbierane przy kolejnej dostawie i przekazywane bezpośrednio do zakładu produkcyjnego). Tacy wprowadzający będą mogli przystąpić do systemu kaucyjnego na zasadzie dobrowolności. W przypadku nieprzystąpienia do systemu kaucyjnego wprowadzający produkty w opakowaniach na napoje w butelkach szklanych wielokrotnego użytku o pojemności do 1,5 l, prowadzący sprzedaż bezpośrednią konsumentom, będą obowiązani do prowadzenia ewidencji obejmującej informacje o opakowaniach, w których wprowadzili napoje do obrotu, w tym o ich masie, liczbie i pojemności. Wprowadzający bezpośrednio produkty w opakowaniach na napoje zostaną będą musieli także osiągnąć w 2025 r. oraz w latach następnych określone poziomy selektywnego zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych. Będą to mogli jednak uczynić poza systemem kaucyjnym.

Projekt nakłada na każdą jednostkę handlu detalicznego o powierzchni handlowej powyżej 200 m2 obowiązek odbierania pustych opakowań i odpadów opakowaniowych powstałych z opakowań objętych systemem kaucyjnym oraz zwrotu kaucji. W przypadku mniejszych jednostek handlowych odbieranie opakowań i zwrot kaucji będą dobrowolne. Wszystkie jednostki handlowe będą zobowiązane do pobierania kaucji oraz do prowadzenia ewidencji obejmującej liczbę nabytych i sprzedanych napojów w opakowaniach objętych systemem kaucyjnym, liczbę zwróconych przez konsumentów opakowań i odpadów opakowaniowych, wysokość pobranych, zwróconych i niezwróconych kaucji. Ustawa nie wprowadza obowiązków sprawozdawczych dla jednostek handlowych.

W ramach systemu kaucyjnego przedsiębiorca prowadzący jednostkę handlu detalicznego lub hurtowego o powierzchni sprzedaży powyżej 200 m2 będą obowiązane do podpisania umowy z każdym podmiotem reprezentującym, zaś mniejsze jednostki- do zawarcia umowy co najmniej z jednym podmiotem reprezentującym. Ponadto przedsiębiorca prowadzący jednostkę handlu detalicznego lub hurtowego lub inny punkt zbierający opakowania i odpady opakowaniowe objęte systemem kaucyjnym oraz uczestniczący w systemie kaucyjnym w zakresie co najmniej pobierania kaucji będzie obowiązany do umieszczenia, w widocznym miejscu, informacji o warunkach i trybie zwrotu pustych opakowań i odpadów opakowaniowych w ramach systemu kaucyjnego oraz możliwości zwrotu pobranej kaucji.

Nadzór nad przestrzeganiem przepisów w zakresie systemu kaucyjnego został powierzony wojewódzkim inspektoratom ochrony środowiska.

Nowe przepisy mają wejść po upływie miesiąca od dnia ogłoszenia. Założono, że system kaucyjny zacznie funkcjonować od 1 stycznia 2025 r. W przypadku wprowadzających produkty w opakowaniach na napoje oraz wprowadzających bezpośrednio produkty w opakowaniach na napoje obowiązek osiągania określonych poziomów selektywnego zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych nastąpi od 2025 r. Przepisy ustawy zezwalają na funkcjonowanie systemów depozytowych, utworzonych przed dniem wejścia w życie ustawy do dnia 1 stycznia 2025 r.

źródło: Wolterskluwer